رجانیوز/ گروه ورزشی- "هویت" کلمه‌ای عربی و به معنای کیستی است. هنگامی که صحبت از هویت می‌شود، منظور خصایصی است که کیستی فرد یا جامعه را مشخص و آن را از دیگران متمایز می‌سازد. هویت، تفسیری است از خود که نشان می‌دهد شخص از نظر روانشناسی و فرهنگی کیست و چه جایگاهی دارد. هنگامی که فردی دارای هویتی است، جایگاه او مشخص است. هویت‌ها فقط در جوامع وجود دارند، چرا که این جوامع هستند که آنها را تعریف و ساماندهی می‌کنند. می‌دانیم که فرهنگ و تمدن پایه‌های هویت را می‌سازند، برای داشتن پایگاه محکم جهت تصمیم‌گیری نسبت به حال و آینده لازم است ریشه‌هایی هویتی خود را بشناسیم.

کشور ایران با قدمتی چند هزار ساله یکی از غنی‌ترین ملت‌های با هویت است، هویتی که ریشه‌های فرهنگی بسیاری را در خود دارد و در طول تاریخ در هر ابعاد زندگی انسان‌های ایران زمین جاری و ساری بوده است و این مسأله مایه حسرت بسیاری از ملت‌های دیگر شده و همین باعث شده که برخی از کشورها که جایگاهی در تاریخ نداشته‌اند به دنبال پیدا کردن هویت کاذب یا بهتر است بگویم به دنبال ساختن هویت و فرهنگ در گذشته تاریخی هستند. نکته جالب این است که هیچ کدام از این ملت‌ها هیچ ادله و مستند تاریخی هم برای اثبات هویت و فرهنگ خود ندارند. این موضوع این روزها در بین کشورهایی که چند صباحی است نامشان در فهرست کشورهایی که روی این کره خاکی به ثبت رسیده است رایج شده و اکثر آنها هم به دنبال این هستند که میراث فرهنگی ایران را به نام خود در تاریخ درج کنند. 

یک روز اعلام می‌کنند که خلیج همیشه فارس، خ .ل .ی .ج.ع .ر.ب .ی است، روز دیگر مدعی می‌شوند که دانشمندان و حکمای ایران، اصالتاً عرب هستند و حتی بعضی از آنها پا را فراتر گذاشته‌اند و درصدد هستند که مواردی همچون فرش اصیل ایرانی، پسته و زعفران را هم به نام خود بزنند.

به تازگی هم کشور عربی کوچک و بی‌نام و نشان در تاریخ «قطر» برای ساختن هویتی در تاریخ مدعی شده ورزش چند هزار ساله اصیل و کهن چوگان که در همه جای دنیا به نام ورزش باستانی ایران زمین شناخته می‌شود را به نام خود ثبت جهانی کند. این در حالی است که قطری‌ها کافی است تنها یک بار گشت و گذاری در کشور ایران کنند تا ریشه‌های تاریخی این ورزش را در جای جای کشورمان مشاهده کنند، از طاق بستان گرفته تا تنگه چوگان در استان فارس و میدان نقش جهان اصفهان که بزرگترین و قدیمی‌ترین میدان چوگان بازی ایران است و قدمت آن به دوران صفویه برمی‌گردد البته اینها جزو اسناد و مدارک غیر منقول است این ورزش بارها و بارها توسط شعرا و ادیبان در کتاب‌های قدیمی نام برده شده است.

مورخان قدمت این ورزش را در ایران چیزی بیش از 2500 سال تخمین زدند یعنی زمانی که اگر فرض بگیریم بشری هم در قطر کنونی زندگی می‌کرده است اصلاً معنی ورزش و واژه چوگان را هم نمی‌دانسته است.

این ادعا عجیب و البته نه چندان تازه قطری‌ها این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند که این ملت با چه سند تاریخی مدعی چنین موضوعی شده و چگونه به خود این جرأت را داده که با وجود ده‌ها دلیل تاریخی منقول و غیرمنقول و متون تاریخی این ورزش کاملاً ایرانی را به نام خود ثبت کنند؟ بخشی از این جواب به همان مسأله خلأ فرهنگ و هویت برمی‌گردد اما بخش دیگر آن چیست؟ برای پاسخ باید کمی در خودمان دقیق شویم که تا چه حد خواستار هویت و فرهنگ خود بوده‌ایم آیا آن طور که شایسته است از این میراث معنوی حفاظت کرده‌ایم همگی به خوبی می‌دانیم این ورزش از زمان هخامنشیان در ایران بازی می‌شده است و به مرور زمان توسط ایرانیان به دیگر کشورها منتقل شده، تا حدود 20 سال پیش هم در مسابقات رسمی چوگان که حتی ایران هم حضور نداشت پرچم ایران به عنوان مبدأ اصلی رشته چوگان در کنار دیگر کشورها برافراشته می‌شد اما این رشته ورزشی با این پشتوانه تاریخی در ایران هنوز ثبت ملی هم نشده است به طور حتم کم کاری و بی‌توجهی‌هایی که بعضاً نسبت به این ورزش اصیل ایرانی شده است فرصت را برای حسرت به دل خورده‌های هویت و فرهنگ فراهم آورده که با دست خالی به لحاظ مستندات تاریخی و فرهنگی مدعی باشند چوگان هم به مانند دیگر محصولات تاریخی بخشی از هویت و فرهنگ ایران است که امروز شناسنامه 2500 ساله ایرانی خود را در معرض گزند می‌بیند.

نسل‌های پیشین این ورزش را برای ما حفظ کردند و گذر تاریخ آن را به ما تحویل داد حال ما امانتدار این فرهنگ هستیم و باید در حفظ این امانت تلاش کرد تا بدون دستخوش به نسل آینده تحویل داده شود. متولیان میراث فرهنگی و دست‌اندرکاران ورزش باید با کمک هم رسم امانتداری را به خوبی ادا کنند و نگذارند در روز روشن با در دست داشتن دلایل محکم و متقن تاریخی و فرهنگی غریبه‌ها میراث‌مان را به تاراج ببرند.

تاکید ویژه مقام معظم رهبری در خصوص حفظ ورزش‌های اصیل ایرانی

ورزش چوگان در ایران از سابقه بسیار طولانی برخوردار است اما با این حال تعداد کثیری از مردم کشورمان با این رشته اصیل بیگانه هستند.

رهبر انقلاب اسلامی بارها در بیانات خود به اهمیت ترویج این ورزش ایرانی تاکید کرده‌اند و در سخنان متعددی بر اهمیت و تقویت ورزش باستانی چوگان تاکید داشته‌اند. ایشان در برخی از این سخنرانی‌ها در مقاطع مختلف به مسوولان کشوری توصیه کردند که بر احیا و حفظ این بازی سنتی ایرانیان بکوشند و آن را گسترش دهند. این سخنان تا امروز راهگشای حفظ و توسعه بازی و ورزش چوگان بوده است.ایشان این ورزش را متعلق به ایرانیان می‌دانند و معتقدند که مسوولان باید در حفظ آن کوشا باشند.در بخشی از توصیه‌های مقام معظم رهبری آمده است: «من به مسوولان ورزشی توصیه کردم، باز هم توصیه می‌کنم که چندین رشته ورزشی مناسب را که از نظر منطق و فرهنگ ما معنی و مضمون دارد، انتخاب کنید و روی‌آن سرمایه‌گذاری کنید.» همچنین ایشان فرموده‌اند: «البته ورزش‌های بومی ما، ورزش‌هایی که مربوط به سابقه و فرهنگ گذشته ماست متاسفانه مهجور است و دست خود ما نیست، خیلی از ورزش‌ها در کشور ما مهجور است، چوگان که جزو ورزش‌های قدیمی ماست ... اینها می‌تواند در دنیا مطرح بشود.»

ایشان در جایی دیگر تاکید کرده‌اند: «بعضی از این ورزش‌ها، ورزش‌های اصالتا ایرانی است که از تاریخ ما برای ما به یادگار مانده است، مثل سوارکاری، چوگان بازی یا بعضی از همین شاخه‌های ورزش باستانی.»

ایشان در هشتم دی ماه سال 75، در دیدار با رییس سازمان و معاونان سازمان تربیت بدنی فرموده‌اند: «دنبال ورزش‌هایی بگردید که بومی ماست و مردم ا‌ز آنها خبر ندارند، مثلا ورزش چوگان که یک ورزش ایرانی است، الان هم در دنیا معمول است و چوگان بازی می‌کنند ولی ما اصلا بازی چوگان را بلد نیستیم، اصلا نمی‌دانیم چوگان چیست. بیایید اینها را احیا و زنده کنید چون جزو فرهنگ شما و اصلا جزو ملیت شماست.»

ایشان همچنین درهفتم اردیبهشت 77 به مناسبت هفته جوان در جهت قهرمان‌پروری و حضور در میادین جهانی گفته‌اند: «هیچ دلیلی ندارد که ما در بعضی از ورزش‌های سنتی خودمان مثل چوگان، یا در ورزش‌های انفرادی رزمی، یا در شنا نتوانیم به مصاف ورزشکاران برجسته دنیا برویم. علت اینکه این وضعیت نابسامان فعلی وجود دارد آن است که روی تربیت و پیشرفت و استفاده از تکنیک، برنامه‌ریزی نشده است.»مقام معظم رهبری در دیدار عمومی آخر شهریور 77 ، باز هم درباره احیای ورزش چوگان یادآور شدند: «اگر ما روی بعضی از ورزش‌‌ها مثل چوگان و بعضی از ورزش‌های باستانی، کار و سرمایه‌گذاری می‌کردیم امروز مثل کُشتی در دنیا مطرح بودند.»

همچنین ایشان در خصوص حفظ ورزش‌های بومی و علمی کردن آن در دیدار با ورزشکاران، در تاریخ سی دی‌ماه 81 فرموده‌اند: «من حتی یک وقت سفارش کردم و گفتم که ورزش‌های بومی‌مان را علمی کنید. ما خیلی ورزش‌های بومی داریم، مثلا چوگان مال ماست، ما رها کردیم، دیگران گرفتند.»

چوگان، ورزش هزار ساله ایرانیان

ز چوگان اوگوی شد ناپدید  - تو گفتی سپهرش همی برکشید «فردوسی»

بازی چوگان از کهن‌ترین و زیباترین ورزش‌های ایران باستان است. چوگان ورزشی است شادی‌بخش و شورانگیز و دارای این خاصیت که به عنوان نخستین ورزش دسته جمعی (تیم به تیم) شناخته شده است. ورزشی که بر خلاف ورزش‌های زمان پیدایش آنها در دوران کهن، نبرد انسان‌ها علیه یکدیگر نبوده، بلکه نبرد بر سر «توپ» یا «گوی» است.

چوگان یک سنت فرهنگی ایرانی و بخشی از میراث و هنر ایرانی است که قدمت آن به بیش از هزاران سال در این سرزمین می‌رسد. سر منشأ این ورزش به عهد باستان باز می‌گردد و فردوسی شاعر حماسه‌سرای کشورمان در چندین بخش از شاهنامه که از دوران تورانیان تا عصر ساسانیان است به این ورزش اشاره داشته.

زمینه پیشرفت و ترقی این ورزش از زمان هخامنشیان در ایران شروع شد و تا زمان ساسانیان به عنوان یک ورزش و سرگرمی متداول و معمول بود، در آن زمان میدان‌هایی هم به منظور بازی چوگان و تماشای مسابقات طراحی شد که البته تنها نامی از آنها باقی مانده است. مغول‌ها پس از حمله به ایران همانطور که در همه ابعاد زندگی اجتماعی و فرهنگی مغلوب و مجذوب ایران شدند از این ورزش هم استقبال کردند و توسط آنها گسترش یافت و با گذشت زمان این ورزش توسط مغول‌ها به شبه قاره هند راه پیدا کرد و از آنجا به کره و ژاپن رفت. انگلیسی‌ها در هندوستان با چوگان آشنا شدند آن را به کشور خود بردند و قوانین را برای این ورزش تدوین کردند و پایه‌گذار قانون در این ورزش شدند البته بعدها انجمن چوگان آمریکا و آرژانتین قوانین جدیدی برای آن وضع کردند که همگی از یک مبنای اصولی تبعیت می‌کنند. با به وجود آمدن این قوانین و تشکیل انجمن‌ها اما همچنان همه قبول دارند که مبدأ اصلی این ورزش ایران است. در جای جای تاریخ این کشور می‌توان رد پای این ورزش را مشاهده کرد. نقش برجسته‌ها و میدان نقش جهان اصفهان با قدمتی چند صد ساله همگی گواهی بر پیدایش و وجود تاریخی ورزش چوگان در ایران است. قدیمی‌ترین اثر چوگان در متون تاریخی را می‌توان به کتاب «کارنامه اردشیر بابکان» که مربوط به قرن دوم و سوم میلادی نوشته شده است برمی‌گردد. چوگان بازی از دوره ساسانیان تاکنون در متون فارسی مطرح بوده است البته نقش این ورزش اصیل ایرانی در دوران معاصر کنونی در مقایسه با گذشته تاریخی‌اش بسیار کمرنگ‌تر شده است.

حیدری: نعلل کنیم این میراق گران‌بها از دست می‌رود

نایب رئیس فدراسیون چوگان گفت: تمام جهانیان آگاهند که ورزش چوگان متعلق به ایران است؛ بنابراین ادعای قطری‌ها برای مالکیت این رشته بی‌اساس است.

حمید حیدری در گفت‌وگو با فارس، در خصوص ادعای قطرها مبنی بر مالکیت چوگان اظهار داشت: همواره کشورهای عربی دنبال هویت سایر کشورها هستند و به نظر من این اقدام عرب‌ها سرقت هویت ملی ایرانیان است.

وی ادامه داد: ورزش چوگان دارای قدمت 3 هزار ساله است و تمام مدارک و اسناد معتبری که در فدراسیون جهانی وجود دارد حاکی از آن است که این ورزش 600 سال قبل از میلاد مسیح متعلق به ایرانیان بوده است. 

نایب رئیس فدراسیون چوگان خاطرنشان کرد: ما از طریق سازمان میراث فرهنگی به دنبال ثبت جهانی این ورزش به نام ایران هستیم. ثبت ملی انجام شده و پیگیر ثبت جهانی آن هستیم. در صورتی که این اقدام صورت نگیرد شکایت خود را به فدراسیون جهانی خواهیم کرد.

حیدری یادآور شد: تمام جهانیان آگاهند که چوگان متعلق به ایران است و ما نیز شاید به همین دلیل بی‌توجه بودیم و دنبال ثبت جهانی آن نبودیم و قطری‌ها به علت ساخت امکانات چوگان مدعی این رشته شدند.

وی تصریح کرد: ما در چند سال اخیر به دنبال تأسیس زمین چوگان در کیش بودیم تا تیم‌های اروپایی که در فصل زمستان نمی‌توانند چوگان بازی کنند به این شهر بیایند، اما متأسفانه با تغییر روسای سازمان این طرح متوقف باقی مانده است.

حیدری افزود: تمام جهانیان می‌دانند که چوگان ورزش بومی ایران است، اما همان‌طور که در برابر گرفتن هویت ابوریحان بیرونی و ابن‌سینا جهانیان سکوت کردند، امکان دارد در برابر این موضوع نیز واکنشی از خود نشان دهند، اما ساکت نخواهیم نشست و تا ثبت این ورزش به نام ایران کوتاه نخواهیم آمد.